در این میان تعداد کوسه‌های کشته شده برای تجارت به تنهایی 73 میلیون کوسه در هر سال است. تنها در دهه اخیر جمعیت کوسه‌ها کاهشی بالای 90 در صد داشته است. تخریب زیستگاه در اثر تخلیه منابع آلاینده محیط زیست و همچنین مواد شیمیایی سمی‌که از راه جذب یا خوردن وارد بدن آبزیان می‌شوند در شکارگرانی مثل کوسه که در راس هرم غذایی هستند تجمع یافته و متمرکز می‌شوند.
یکی از روش‌های صید آبزیان که رشته قلاب‌های طویل نام دارد به طول 18 تا 72
کیلو متر با متوسط 1500 قلاب طعمه گذاری شده به‌صورت تک رشته ای و نیز تورهای گوشگیر شناور که غالبا غیرقانونی است اصطلاحا حیات را از دریاها پالایش می‌کنند. در برخی مناطق تعداد کوسه‌های صید شده به این روش 90 درصد کل صید را تشکیل می‌دهند.
در حالی که ذخیره ماهیان استخوانی رو به کاهش است، ماهیگیران با افزایش صید کوسه این موضوع را جبران می‌کنند هر چند اغلب کوسه‌ها نسبت به ماهیگیری بیش از ظرفیت بسیار حساس تر و آسیب پذیر تر از ماهیان استخوانی هستند، زیرا تعداد تولد‌ها در آنها کم و نرخ رسیدن به سن بلوغ آنها کند است؛ همچنین شرایط تولید مثل در آنها سخت است و به‌صورت جفت گیری‌های دوره ای و نامتناوب، دوره بارداری طولانی است.
کوسه‌ها آسیب پذیرند
کوسه ها به‌علت تکامل یافتن در 400 میلیون سال پیش و بودن در راس هرم غذایی به موجوداتی تبدیل شده‌اند که شکارچیان طبیعی کمی‌دارند، با این حال مقاومت شان در برابر شکارچیان بسیار اندک بوده به شدت در برابر بهره برداری آسیب پذیر هستند. این مشکل وقتی تشدید می‌شود که از کوسه‌های جوان نیز در مناطق پرورشگاهی بهره برداری می‌شود. طبق تحقیقات، صنعت صید تجاری کوسه پایدار نخواهد ماند و در مدت کوتاهی ورشکست خواهد شد.
کوسه‌ها قربانیان تجارت
امروزه کوسه‌ها برای گوشت، غضروف، پوست، روغن و سایر محصولات صید می‌شوند. باله کوسه کشورهای آسیای شرقی برای تهیه نوعی سوپ استفاده می‌شود و اخیرا تقاضای آن رو به افزایش است، به‌علت قیمت بالای این باله‌ها ودرآمد قابل توجهی که عاید ماهیگیران می‌شود عمل کندن باله کوسه به طور وحشیانه ای روی کشتی داخل دریا انجام می‌شود. پس از قطع باله، کوسه را در دریا رها می‌کنند و کوسه نیمه جان و در حال خونریزی که دیگر قادر به شنا کردن نیست کم کم به عمق دریا فرو می‌رود و دچار مرگی تدریجی، عذاب آور و دردناک می‌شود، اغلب گونه‌های کوسه از بزرگ، متوسط و کوچک برای باله آنها صید می‌شوند.
رشد سریع صنعت صید کوسه برای باله به بازارهای اروپا، آفریقا و آمریکای مرکزی و جنوبی و بسیاری از کشورهای در حال توسعه در اقیانوس هند و آرام هم گسترش یافته است. همچنین از محصولات جانبی آن به عنوان مکملی ارزان برای تهیه خوراک دام استفاده
می شود نیز غضروف آن به عنوان داروی ضد‌سرطان مصرف می‌شود؛ درحالی که این موضوع پایه علمی‌ندارد و براساس باوری ناصحیح که کوسه‌ها به سرطان مبتلا نمی‌شوند در برخی جوامع شایع شده است.
جگر کوسه که سرشار از ویتامین‌هاست در تهیه دارو، روغن و اسکالین کاربرد دارد، از پوست ِآن چرم و سمباده تهیه می‌شود، دندان‌ها، آرواره و نمونه تاکسیدرمی هم بازار خاص خود را دارد.اکنون در برخی کشور‌ها حفاظت از کوسه‌ها آغاز شده اما طبق نظر کارشناسان یک رویکرد جامع چند ملیتی لازم است و حفاظت از آنها باید بر پایه تحقیقات در مورد بیولوژی، اکولوژی، پراکندگی، فراوانی و بهره برداری از کوسه‌ها و طعمه‌ها و سیستم‌های وابسته به آنها باشد. با وجود اهمیت این بخش از زیستبوم دریایی تحقیقات در زمینه کوسه اغلب فراموش شده و توجه بیشتری به ماهیان استخوانی می‌شود، اطلاعات بیشتر از تاریخچه گونه‌های کوسه ماهیان برای ارزیابی وضعیت ذخایر، تاثیر برداشت و مدیریت صید ضمنی ضروری است.
صید کوسه در ایران
جمع‌آوری آمار مربوط به صید کوسه در ایران، در قالب طرح آمار صید از سال‌های
70-68 در بوشهر و پس از آن در تمامی‌استان‌ها آغاز شد. طبق این آمار در سال 85 صید کوسه به 13298 تن رسید که در مقایسه با سال‌های قبل مثلا 8976 تن در سال 77 کاهش یافته است.
دکتر فرهاد کیمرام، مدیر بخش تحقیقات بیولوژی و ارزیابی ذخایر آبزیان و عضو هیات علمی‌موسسه تحقیقات شیلات، در این باره می‌گوید: تعیین و محاسبه میزان توده زنده کوسه ماهیان به تفکیک گونه تقریباً غیر ممکن است . به دلیل پراکندگی زیستگاه کوسه ماهیان و گونه‌های متنوع سطح زی و کف زی، عدم‌توفیق در نمونه برداری تحقیقاتی، به‌خصوص گونه‌های سطح زی در این باره اقدامی‌صورت نگرفته است.
به گفته وی، نوع صید در جنوب کشور ما چندگونه‌ای است و در ثبت آمار صید به تفکیک گونه، نظر به اینکه کوسه ماهیان از تنوع گونه ای بالایی برخوردارند، آمار صید آنها به‌صورت کلی و یک جا ثبت می‌شود. در شمال وقتی صید مثلا کیلکا داریم،گونه‌های دیگر آسیب نمی‌بینند اما در جنوب هنگام صید میگو، صید ضمنی کوسه هم به ناچار وارد آن می‌شود.
شیلات ایران برای حل این مشکل ادوات کاهنده صید گذاشته که تا حد امکان صید میگو انتخابی باشد اما در هر حال باز هم صید ضمنی کوسه داریم. البته در هیچ جای دنیا هنوز نتوانسته‌اند جلوی این نوع صید را بگیرند. در خلیج فارس و دریای عمان تنوع گونه ای بسیار بالاست با اینکه فراوانی نسبت به آبهای معتدل کمتر است ولی ادوات صید انتخابی مثل تورهای گوشگیر هم صید ضمنی دارند. در صید‌ترال کف هم که صید انبوه است مسلما کوسه وجود دارد. در تمام دنیا برای حل این مشکل و حفظ این ذخایر می‌کوشند که با بهینه سازی روش صید، کوسه کمتر از چرخه حیات خارج شود .
تلاش برای حفظ کوسه‌ها
کیمرام می افزاید: با توجه به اینکه کوسه‌ها مهاجرت منطقه‌ای دارند تا به حال در منطقه، اقدامی‌برای مشخص کردن مسیر و زمان مهاجرت آنها نشده و به‌علت برخی محدودیت‌ها مثل عدم‌امکان بازگیری، این کار میسر نبوده است. خوشبختانه در کشور ما صید به روش قلاب‌های طویل آویزان که صدمه زیادی به کوسه‌ها می‌زند وجود ندارد.
وی در مورد ادامه صید کوسه‌ها با نرخ کنونی خاطر نشان می‌سازد: پیش‌بینی کلی این است که تا سال 2050 کلیه آبزیان در سراسر آبهای جهان از بین خواهند رفت. آبزیان کوتاه عمر به دلیل تخم ریزی بالا مدیریت آسان تری دارند و نرخ بهره‌برداری هم بالا تر است اما کوسه‌ها که عمر درازی دارند سال‌های زیادی طول می‌کشد تا به سن تولید مثل برسند بنابراین دریا باید محیط سالم و خوبی برای آنها باشد. وقتی در صید ضمنی در سن پایین از بین می‌روند جمعیت آنها صدمه بزرگی می‌بیند.
کیمرام ضمن اشاره به تصویب و اجرای یک طرح تحقیقاتی در مورد کوسه‌ها تصریح می‌کند: همکاری و هماهنگی بین سازمان محیط زیست، شیلات و سایر ارگان‌های ذی‌ربط درخصوص آبزیانی مثل ماهیان خاویاری، دلفین‌ها و کوسه‌ها ضرورت دارد. کشور‌هایی موفق ترند که به طور نسبی حفاظت موفق تری دارند.
برای این منظور باید طرحی تدوین شود که براساس آن، مسیر مهاجرت و مناطق پرورشگاهی کوسه‌ها مشخص شود ؛ همچنین شاخص‌ها و استانداردی برای حفاظت از مناطق حساس مربوط به کوسه‌ها ارائه شود تا بتوان به‌صورت علمی امر حفاظت از آبزیان را جامه عمل پوشاند.
